Als lid van het Projectkoor Beemster kregen we tijdens een repetitie een folder uitgereikt over een reis naar Israël, georganiseerd door de Christelijke Reisvereniging DrieTour. Voor mijn trouwe reismaatje Koosje Franken was dat aanleiding om zich meteen aan te melden. Zij had haar hele leven al deze reis willen maken. Maar voor mij, met mijn niet-christelijke achtergrond, was het even slikken. Het leek wel een zeer aantrekkelijk programma, maar "Zingen uit het Liedboek op locatie" leek mij niet echt iets waar ik mij met hart en ziel op zou kunnen storten.

Hélène
Hopend, dat het allemaal wel mee zou vallen, toch geboekt. En het werd een heel bijzondere reis, waar ik van heb genoten. Het religieuze aspect was natuurlijk wel nadrukkelijk aanwezig; de reisgenoten waren zonder uitzondering zeer belijdend Christen, maar erg aardig. Het voorlezen van bijbelteksten en het zingen op locatie bleek juist een bijdrage aan de beleving van deze reis. Het waren echter de verhalen van onze gids Hélène, die grote indruk op mij hebben gemaakt.
Hélène is Belgische van geboorte, maar van Joodse origine en al vele jaren woonachtig in Israël.

Ze vertelde er bijzonder trots op te zijn als gids dit reisgezelschap over de geschiedenis en cultuur van haar vaderland te mogen vertellen. Uit haar verhalen kwam duidelijk naar voren waarom de Israëliërs hun staat met zoveel liefde bewonen, vruchtbaar maken en het met hand en tand verdedigen tegen alle vijandige krachten. Dit prachtige land Israël is het land van de Joden en de Palestijnen, maar tevens de bakermat van de Christelijke beschaving en later de Islam. Zij vertelde over de vier duizend jaar oude geschiedenis ten tijde van de Bijbelboeken, maar ook over wat er allemaal gebeurde in het 60 jaar bestaan van de staat Israël met zijn grote verscheidenheid aan inwoners.

Het is niet eenvoudig om de hele reis in dit verslag samen te vatten; het programma was zo vol interessante hoogtepunten, dat ik er maar een paar kan belichten en natuurlijk die welke mij het meest aangrepen. Eén daarvan was wel de 14e juni, mijn verjaardag, die precies op Sabbath viel.

Sabbath
We waren op de avond van vrijdag de dertiende Jeruzalem binnengereden. Op vrijdagavond vangt de Sabbath aan en we zagen vele Joden zich naar de synagoge begeven in hun lange zwarte jassen, de hoeden (vaak hele grote bontmutsen) en de lange grijze of zwarte baarden. De dames waren nogal stijf gekleed in lange rokken, maar de kindertjes zagen er schattig uit. Bij de jongetjes ontwikkelde zich al het begin van de lange lok boven het oor.
Op Sabbath mogen Joden niet werken. Zo waren de liften in het hotel op minder dan halve kracht ingesteld, zodat iedereen die naar beneden of boven wilde, heel lang moest wachten en ten einde raad de trap maar nam.

Lang zal ze leven
De volgende dag werd er in de bus voor de jarige Job gezongen. De reisleiding had natuurlijk de geboortedata genoteerd.
We gingen naar de Olijfberg. We zagen de tuin van Gethsemané en de Necropolis en bezochten de Anthoniaburcht waar onder meer Pilatus indertijd zijn kwartier had en waar hij het vonnis over Jezus (de kruisiging) had uitgesproken en hij had er zijn handen in onschuld gewassen. Hier werd de bijbeltekst die op deze gebeurtenis betrekking heeft, gelezen. Hélène voegde er nog aan toe, dat te begrijpen is, dat in deze ruimte slechts een handjevol Joden aanwezig had kunnen zijn, die de dood van Jezus eisten.

Dona nobis pacem
In de burcht was een grote cisterne (watervoorraadkelder). Om die te bezichtigen moesten we langs een smalle trap naar beneden en kwamen in een groot gewelf, dat nu weliswaar droog stond. Iemand stelde voor om iets te zingen en 'Dona Nobis Pacem', dat we bij het Projectkoor ook vaak zingen werd spontaan ingezet en het klonk er prachtig. Na de eerste zin zetten Koosje en ik, als enigen opnieuw in, maar niemand van het gezelschap wist blijkbaar dat dit een canon is en eindigde na de laatste frase. Wij zongen met z'n tweetjes de laatste zin gewoon uit. Het klonk in deze ruimte met zijn geweldige akoestiek zo plechtig!
Toch wel heel bijzonder: Dona Nobis Pacem zingen op je verjaardag en op Sabbath in Jeruzalem en op de plek waar het vonnis van Jezus geveld werd. Dat maak je toch nooit meer mee in je leven.

Tiberias
Zo, dat was even Jeruzalem, maar de eerste drie dagen van de reis werden doorgebracht rond het meer van Gallilea. Hieronder volgt het programma van één enkele dag, waarbij een bezoek werd gebracht aan Tabgha, de plek waar volgens het Bijbelverhaal de wonderbaarlijke vermeerdering van broden en vissen plaats had.
Hier staat een van de eerste Byzantijnse kerken. Deze werd ontdekt in 1932 en herbouwd in 1982, maar de mozaïeken met de mand met broden en de twee vissen op de vloer zijn bewaard gebleven, evenals die van de moerassen en watervogels.

Bijbelverhaal
Op veel van de plekken waar we kwamen was een Bijbelverhaal van toepassing. Hier werd door Johanna, onze reisleidster, uit de Bijbel het verhaal over de vijf broden en de twee vissen voorgelezen.
Samengevat luidt het verhaal als volgt: "Jezus ging naar de overkant van het Meer van Galilea. Een grote menigte, ongeveer vijfduizend mannen volgde hem, omdat ze gezien hadden welke wonderen hij bij zieken deed. Er waren echter maar vijf broden en twee vissen. Jezus nam de broden, sprak het dankgebed uit en er was brood en vis genoeg voor iedereen."

Op dezelfde dag bezochten we ook de achtkantige Franciscaner kerk, gebouwd in 1937 op de berg der Zaligsprekingen. Deze berg is gelegen aan de noordwestelijke oever van het Meer van Tiberias (Gallilea) tegenover Tabgha. Volgens de overlevering is dit de plaats, waar Jezus de Bergrede heeft uitgesproken. Deze begon met de spreuk "Zalig zijn de armen van geest, want hunner is het Koninkrijk der hemelen." Gezongen werd in de open lucht aan het meer van Gallilea. Het waren psalmen en gezangen uit het liedboek, alles éénstemmig, maar er was wel een blaaskwartet, dat de zanglustigen begeleidde en op toon hield.

Daarop volgde het bezoek aan Kapernaüm en hierover had onze gids Hélène veel te vertellen. Kapernaüm was van oudsher een douanestad, maar ook een drukke handelsstad waar kooplieden hun zijde en specerijen uit Damascus brachten en gedroogde vis en de vruchten van de vlakten van Genesareth mee terug namen. Het was en tevens de residentiestad van een hoge Romeinse officier. Op deze plaats zou Jezus 20 maanden redevoeringen hebben gehouden en wonderen verricht. Kapernaüm was ook de woonplaats van Petrus. Hier is een grote opgraving van een woonwijk en ook de ruïne van de eerste synagoge, die de Joden van de Romeinen mochten bouwen

En de verrassingen waren op deze dag niet voorbij, want er werd ook nog een bezoek gebracht aan de Kibboets Ein Gev. Dit is een kibboets, die in grote lijnen nog volgens het ideaal van de kibboetsim werkt, hoewel de bewoners wat meer privé kennen dan voorheen.
In Ein Gev werden koeien gehouden in een open overdekte stal. Elke dag mochten ze heerlijk onder de douche. Ook struisvogels liepen er rond en er werden bananen geteeld. Met een treintje werden we door de plantage gereden, terwijl iemand van de kibboets vertelde wat er allemaal komt kijken om bananen te produceren.

Door de zware exportbeperkingen is de hele oogst voor binnenlands gebruik bestemd. De paarse 'toeter' onderaan de tros is het mannelijk geslacht. Als de bananenbloemen bevrucht zijn, wordt die eenvoudig afgekapt. Elke bananenplant bestaat uit een grootmoeder-, een moeder- en een dochterplant. Zo wordt automatisch voor verjonging van de bananenplantage gezorgd.
Zo! Dat alles was dus alleen nog maar één van de drie dagen rond het meer van Gallilei.

Tiberias
Na Tiberias werd de reis in Jeruzalem voortgezet met natuurlijk het bezoek aan de Olijfberg waar duizenden graven van Vips zijn. Op elke sarcofaag liggen stenen. Men gelooft, dat -als het uur der wederopstanding daar is- de opgestane doden allemaal als eerste een steentje kunnen bijdragen aan de wederopbouw van de tempel.
We wandelden door de nauwe straatjes en gingen door de Leeuwenpoort, die eerst Schapenpoort heette, maar later werd omgedoopt. We bezochten de tuin van Gethsemané en in de Annakerk werd gezongen.

Bar-Mitswa
Natuurlijk stond ook de Klaagmuur, thans Westelijke Muur genoemd, waar de 'bokken van de geiten' bij het binnenkomen van het plein van elkaar gescheiden en gevisiteerd werden. Tijdens een bar-mitswa mogen mannen dat wel van dichtbij zien, maar vrouwen kunnen alleen maar gluren door een gaatje in de afschutting. Hele grote vrouwen konden wel over de afschutting heen kijken, anderen klimmen op een stoel, maar ik vond de foto door het gaatje in de afschutting veelzeggend genoeg. Voor meisjes is er trouwens een bat-mitswa, maar dat is natuurlijk lang niet zo belangrijk.

Gouden koepel
En verder natuurlijk de moskee met de flonkerende gouden koepel, maar ook met de verschrikkelijke tekst aan de bovenrand, luidende: "Alle ongelovigen moeten vernietigd worden".
Op hetzelfde plein ook de Byzantijnse kerk, waaronder de stallen van Salomo.

Via Dolorosa
Natuurlijk maakten we ook de wandeling over de via Dolorosa, waar de handel levendig tiert. Er is hier niets ingetogens te vinden, dat zou moeten herinneren aan de zware tocht van Jezus naar de Golgotha.

De berg Massada
Een bezoek aan de woestijn met de berg Massada stond op de achtste dag van het programma. We konden met een kabelbaan naar de Romeinse burcht van Herodes. Er leidde ook een slangenpad naar boven, maar wie deze weg wilde bewandelen, moest wel heel vroeg aan de klim beginnen, want al heel gauw wordt het hier gloeiend heet. Het was op deze dag 40 graden.
Na het bezoek aan de berg kon gedobberd worden in de Dode Zee. Dat lieten de reisgenoten zich niet ontgaan. Er werd veel met Dode Zee modder gesmeerd en er was daar ook een levendige handel in de Dode Zee produkten (water en modder).

Kruisvaardersburcht
Het is een beetje een verhaal door elkaar, maar op de tweede dag van ons bezoek brachten we een bezoek aan het grote ruïnecomplex van de kruisvaardersburcht, die hoog boven een berg uitzicht biedt op het meer van Gallilea. Daar worden ook vaak openlucht exposities gehouden en wij vonden een tentoonstelling, die herinnerde aan de gevoerde oorlogen in het heden.

Er kon trouwens een heel bijzondere foto worden geschoten van twee adelaars, die rustig op een rots het gezelschap bekeken, zonder weg te vliegen.

Yad Vashem
Op de laatste dag werd een bezoek gebracht aan het park van Yad Vashem. Dit is de zijwand van een grote herdenkingsruimte, waar op de vloer zes miljoen mozaïek-steentjes zijn aangebracht. Zij symboliseren de slachtoffers van de Shoa. Indrukwekkend was de verduisterde herdenkingsruimte voor de anderhalf miljoen omgekomen Joodse kinderen. De verlichting bestond uit mini-lichtjes en een stem las onafgebroken de namen voor. Het labyrinth der verdwenen volkeren bestond uit hoog opgestapelde zandsteenblokken waar alle namen van Joodse gemeenschappen, die tijdens de Shoa werden vernietigd, waren ingebeiteld.



Het Julianahuis in Tel Aviv
Het laatste bezoek van de reis gold het Bejaardenhuis Juliana in Tel Aviv, waar Nederlandse joden wonen. Daar werd voor de laatste keer met het reiskoor gezongen, waarbij natuurlijk het Nederlandse volkslied opklonk en de muzikanten het Israëlische speelden. Beide volksliederen werden door de bewoners staande meegezongen.Daar was ook gelegenheid om ter gelegenheid van dit bezoek het boek Het Verlaten Hotel, geschreven door de schrijfster Mirjam Elias aan te bieden.

Eten, slapen en vertrekken
En daarmee was de koek bijna op! Nog eenmaal heerlijk eten in het hotel in Jeruzalem.

We logeerden in drie sterren hotels: in Tiberias in het Moriah Gardens Hotel en in Jeruzalem in het Park Hotel.
Het mag best gezegd worden, dat zowel het ontbijt als het diner wat betreft smakelijkheid en keuze aan gerechten in beide hotels voortreffelijk waren. Dat kan lang niet gezegd worden van de hotels, die we tot voorheen met andere reisverenigingen, hebben meegemaakt. Ook de eenvoudige lunch (in het reispakket inbegrepen) was gevariëerd, goed en smakelijk.

Sjalom Chaverim
De wekker ging de ochtend van het vertrek al zeer matineus: om 1.00 uur werden we na een zeer korte slaap uit bed gebeld. We moesten om drie uur op de luchthaven zijn.
Iedereen zat natuurlijk wel een beetje katterig in de bus. Maar daar was opeens weer de stem van Hélène, die het musicalliedje Halleluja inzette. Het was of zij iedereen nog iets opwekkends, iets spiritueels voor onderweg wilde meegeven. Het hele gezelschap volgde haar. Drie keer zong ze het liedje en daarna drie keer Sjalom Chaverim.
Op de luchthaven Ben Gurion zagen we haar nog bij het inchecken. Daarna was ze opeens verdwenen, onze inspirerende gids uit Israël, met haar vele enthousiaste verhalen. Hopelijk krijgt ze nog heel veel groepen te gidsen, want zoals ze vertelde, is haar beroep aan sterke schommelingen onderhevig. "Maar anders ga ik gewoon weer kranten verkopen", vertelde ze.
Bedankt Hélène!

Na een goede vlucht waren we om half één Nederlandse tijd weer thuis, boordevol herinneringen en verhalen.

Fotodiashow
Tijdens deze reis zijn heel veel foto's gemaakt, die niet allemaal voor dit artikel zijn gebruikt. Ze staan in een groter formaat op een aparte diashow. Klik het plaatje aan. ->